Αρωματικά Φυτά και Βότανα της Χίου
ΣΧΟΛΕΙΟ: 1ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΧΙΟΥ
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: ΔΡΙΖΟΥ ΠΟΛΥ
ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΗ: ΒΛΥΣΙΔΟΥ ΑΝΘΗ
Α) ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Η μακροχρόνια ενασχόληση μας με προγράμματα περιβαλλοντολογικής εκπαίδευσης έχει αποδείξει ότι ο θεσμός αποφέρει πολλαπλά οφέλη στους μαθητές του. Τους μυεί στο πνεύμα της ομαδικότητας και της συνεργασίας, διευρύνει τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης και τους δίνει τη δυνατότητα της επαφής με το φυσικό περιβάλλον. Παράλληλα, τους εξοικειώνει με τις μεθόδους της έρευνας και της χρήσης νέων τεχνολογιών. Από την άποψη αυτή, θεωρούμε ότι τα προγράμματα αυτά υπήρξαν ο πρόδρομος των ερευνητικών εργασιών (project) που εισήχθησαν για πρώτη φορά φέτος (Σχολικό έτος 2011-2012) στην Α’ Λυκείου.
Β) ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ
Στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς εκείνο που μας απασχολεί είναι η επιλογή του θέματος με το οποίο θα ασχοληθεί η ομάδα μας. Φέτος η ίδια χλωρίδα της Χίου με τον πλούτο των βοτάνων και την ποικιλία των αρωματικών φυτών μας καθοδήγησε στην επιλογή μας. Το πρώτο κριτήριο, που λάβαμε υπόψη μας ότι ήταν τα αυτοφυή, αλλά και καλλιεργούμενα βότανα και φυτά του νησιού μας προσφέρονταν για μια τέτοια ενασχόληση.
Ένα άλλο κριτήριο υπήρξε η επιθυμία μας να κάνουμε το σχολικό κήπο μας πιο πλούσιο. Ενώ δηλαδή, σε αυτόν υπάρχει μεγάλη ποικιλία λουλουδιών και αναρριχόμενων φυτών, δεν υπήρχαν αρωματικά φυτά και βότανα.
Γ) ΣΤΟΧΟΙ – ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Τα κριτήρια με τα οποία επιλέξαμε το θέμα μας μάς καθοδήγησαν και όσον αφορά τους στόχους που θέσαμε. Έτσι, εκπονήσαμε ένα κατάλογο με τίτλους βιβλίων, δημοσιευμάτων και άρθρων, ώστε οι μαθητές, έχοντας την κατάλληλη βιβλιογραφία, να μελετήσουν πτυχές του θέματος. Τα παιδιά, διάβασαν με ζήλο και ανά ομάδες τη βιβλιογραφία, όπως φάνηκε από τις συναντήσεις της ομάδας, όπου η κάθε υποομάδα παρουσίαζε στους άλλους τις γνώσεις που είχε αποκομίσει από τη σχετική μελέτη. Οι συζητήσεις που έγιναν στις συναντήσεις και μας έπεισαν ότι ο πρώτος στόχος είχε υλοποιηθεί. Πράγματι, τα παιδιά υπέδειξαν ενδιαφέρον και φιλότιμο, μελέτησαν τα κείμενα και αποκόμισαν χρήσιμες γνώσεις, οι οποίες συμπληρώθηκαν από τις συνεντεύξεις που πήραν από επαγγελματίες που ασχολούνται με το θέμα αυτό.
Ο επόμενος στόχος ήταν η βιωματική προσέγγιση. Έτσι, ζητήσαμε από τους μαθητές να συλλέξουν και να φέρουν στις συναντήσεις της ομάδας δείγματα από αρωματικά φυτά και βότανα (βασιλικό, μέντα, ρίγανη…). Φυσικά, ανταποκρίθηκαν με προθυμία, έφεραν ό,τι τους ζητήθηκε. Ακόμα, πραγματοποιήσαμε επισκέψεις σε γειτονικούς αγρούς και βουνοπλαγιές, για να δουν οι μαθητές το αντικείμενο της εργασίας τους στο φυσικό του περιβάλλον. Δεν παραλείψαμε να επισκεφτούμε και κάποια φυτώρια της περιοχής, όπου ειδικοί επαγγελματίες εξήγησαν στα παιδιά της δυνατότητες καλλιέργειας κάποιων αρωματικών φυτών. Τέλος, φτιάξαμε μια γωνιά στο σχολικό κήπο με τίτλο: «Τα φυτά μας», όπου φυτέψαμε, ποτίσαμε και περιποιηθήκαμε αρκετά από τα φυτικά είδη με τα οποία ασχοληθήκαμε.
Η βιωματική προσέγγιση ολοκληρώθηκε με την εκπαιδευτική επίσκεψη-εκδρομή, που πραγματοποιήσαμε στη Βόρεια Ελλάδα. Εκεί, γίναμε δεκτοί στο Βοτανικό Κήπο της Σταυρούπολης Θεσσαλονίκης, στον οποίο οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να δουν σπάνια και άγνωστα σε αυτούς είδη φυτών, δένδρων, ανθέων και βοτάνων. Ξεναγήθηκαν από το εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό για πολλές ώρες από γεωπόνους, οι οποίοι τους μίλησαν λεπτομερώς για τα φυτικά είδη που συναντήσαμε. Τα παιδιά διατύπωσαν τις απορίες και τους προβληματισμούς τους, μύρισαν, άγγιξαν, γεύτηκαν με όλες τις αισθήσεις, με το σώμα και με το πνεύμα την ομορφιά της φύσης.
Δ) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΩΝ)
Οι εντυπώσεις μας, τόσο των καθηγητών όσο και των μαθητών, υπήρξαν πολύ θετικές, γι’ αυτό και αισθανόμαστε αρκετά ικανοποιημένοι. ΟΙ περισσότεροι στόχοι μας υλοποιήθηκαν. ΟΙ μαθητές αποκόμισαν πολύτιμες γνώσεις, ευαισθητοποιήθηκαν γενικότερα για το περιβάλλον και τα προβλήματα του, ωφελήθηκαν πολλαπλά στα πλαίσια της ομαδοσυνεργατικής μάθησης.
Τα περισσότερα παιδιά ευχαριστήθηκαν τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα, δεν ήταν ως μια επιπρόσθετη υποχρέωση, αλλά περισσότερο ως ευκαιρία να διευρύνουν τους πνευματικούς τους ορίζοντες και να ξεφύγουν από το ασφυκτικό σχολικό τους πρόγραμμα αλλά και από τη λογική της στείρας απομνημόνευσης. Συχνά μάλιστα, μας ζητούσαν να κάνουμε περισσότερες από τις προβλεπόμενες συναντήσεις.
«Ποτέ δε φανταστήκαμε ότι ο βασιλικός και η ρίγανη έχουν τέτοιες ιδιότητες», δήλωσαν οι μαθήτριες Γιασεμή Μονογιούδη και Αργυρώ Κουνέλη. «Τα φυτά τελικά έχουν τη δική τους μουσική, μόνο που πρέπει να τα χαϊδέψει και να τα κανακέψει κανείς για να την ακούσει», ήταν το σχόλιο της μαθήτριας Βιργινίας Ρήγου.
Ε) ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Το μόνο αρνητικό ήταν το ότι τα προγράμματα αυτά δεν απολαμβάνουν ούτε την ελάχιστη οικονομική στήριξη. Το γεγονός αυτό μας εμπόδισε να πραγματοποιήσουμε κάποιες προγραμματισμένες δραστηριότητες, όπως την πραγματοποίηση ημερήσιων εκδρομών σε περιοχές του νησιού μας που αφθονούν τα φυτά και τα βότανα. Όμως, παρά τις όποιες αντιξοότητες, πιστεύουμε ακράδαντα στη φιλοσοφία και την αποτελεσματικότητα των περιβαλλοντολογικών προγραμμάτων.
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: ΔΡΙΖΟΥ ΠΟΛΥ
ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΗ: ΒΛΥΣΙΔΟΥ ΑΝΘΗ
Α) ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ
Η μακροχρόνια ενασχόληση μας με προγράμματα περιβαλλοντολογικής εκπαίδευσης έχει αποδείξει ότι ο θεσμός αποφέρει πολλαπλά οφέλη στους μαθητές του. Τους μυεί στο πνεύμα της ομαδικότητας και της συνεργασίας, διευρύνει τη διαδικασία της κοινωνικοποίησης και τους δίνει τη δυνατότητα της επαφής με το φυσικό περιβάλλον. Παράλληλα, τους εξοικειώνει με τις μεθόδους της έρευνας και της χρήσης νέων τεχνολογιών. Από την άποψη αυτή, θεωρούμε ότι τα προγράμματα αυτά υπήρξαν ο πρόδρομος των ερευνητικών εργασιών (project) που εισήχθησαν για πρώτη φορά φέτος (Σχολικό έτος 2011-2012) στην Α’ Λυκείου.
Β) ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ
Στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς εκείνο που μας απασχολεί είναι η επιλογή του θέματος με το οποίο θα ασχοληθεί η ομάδα μας. Φέτος η ίδια χλωρίδα της Χίου με τον πλούτο των βοτάνων και την ποικιλία των αρωματικών φυτών μας καθοδήγησε στην επιλογή μας. Το πρώτο κριτήριο, που λάβαμε υπόψη μας ότι ήταν τα αυτοφυή, αλλά και καλλιεργούμενα βότανα και φυτά του νησιού μας προσφέρονταν για μια τέτοια ενασχόληση.
Ένα άλλο κριτήριο υπήρξε η επιθυμία μας να κάνουμε το σχολικό κήπο μας πιο πλούσιο. Ενώ δηλαδή, σε αυτόν υπάρχει μεγάλη ποικιλία λουλουδιών και αναρριχόμενων φυτών, δεν υπήρχαν αρωματικά φυτά και βότανα.
Γ) ΣΤΟΧΟΙ – ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Τα κριτήρια με τα οποία επιλέξαμε το θέμα μας μάς καθοδήγησαν και όσον αφορά τους στόχους που θέσαμε. Έτσι, εκπονήσαμε ένα κατάλογο με τίτλους βιβλίων, δημοσιευμάτων και άρθρων, ώστε οι μαθητές, έχοντας την κατάλληλη βιβλιογραφία, να μελετήσουν πτυχές του θέματος. Τα παιδιά, διάβασαν με ζήλο και ανά ομάδες τη βιβλιογραφία, όπως φάνηκε από τις συναντήσεις της ομάδας, όπου η κάθε υποομάδα παρουσίαζε στους άλλους τις γνώσεις που είχε αποκομίσει από τη σχετική μελέτη. Οι συζητήσεις που έγιναν στις συναντήσεις και μας έπεισαν ότι ο πρώτος στόχος είχε υλοποιηθεί. Πράγματι, τα παιδιά υπέδειξαν ενδιαφέρον και φιλότιμο, μελέτησαν τα κείμενα και αποκόμισαν χρήσιμες γνώσεις, οι οποίες συμπληρώθηκαν από τις συνεντεύξεις που πήραν από επαγγελματίες που ασχολούνται με το θέμα αυτό.
Ο επόμενος στόχος ήταν η βιωματική προσέγγιση. Έτσι, ζητήσαμε από τους μαθητές να συλλέξουν και να φέρουν στις συναντήσεις της ομάδας δείγματα από αρωματικά φυτά και βότανα (βασιλικό, μέντα, ρίγανη…). Φυσικά, ανταποκρίθηκαν με προθυμία, έφεραν ό,τι τους ζητήθηκε. Ακόμα, πραγματοποιήσαμε επισκέψεις σε γειτονικούς αγρούς και βουνοπλαγιές, για να δουν οι μαθητές το αντικείμενο της εργασίας τους στο φυσικό του περιβάλλον. Δεν παραλείψαμε να επισκεφτούμε και κάποια φυτώρια της περιοχής, όπου ειδικοί επαγγελματίες εξήγησαν στα παιδιά της δυνατότητες καλλιέργειας κάποιων αρωματικών φυτών. Τέλος, φτιάξαμε μια γωνιά στο σχολικό κήπο με τίτλο: «Τα φυτά μας», όπου φυτέψαμε, ποτίσαμε και περιποιηθήκαμε αρκετά από τα φυτικά είδη με τα οποία ασχοληθήκαμε.
Η βιωματική προσέγγιση ολοκληρώθηκε με την εκπαιδευτική επίσκεψη-εκδρομή, που πραγματοποιήσαμε στη Βόρεια Ελλάδα. Εκεί, γίναμε δεκτοί στο Βοτανικό Κήπο της Σταυρούπολης Θεσσαλονίκης, στον οποίο οι μαθητές είχαν την ευκαιρία να δουν σπάνια και άγνωστα σε αυτούς είδη φυτών, δένδρων, ανθέων και βοτάνων. Ξεναγήθηκαν από το εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό για πολλές ώρες από γεωπόνους, οι οποίοι τους μίλησαν λεπτομερώς για τα φυτικά είδη που συναντήσαμε. Τα παιδιά διατύπωσαν τις απορίες και τους προβληματισμούς τους, μύρισαν, άγγιξαν, γεύτηκαν με όλες τις αισθήσεις, με το σώμα και με το πνεύμα την ομορφιά της φύσης.
Δ) ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΩΝ)
Οι εντυπώσεις μας, τόσο των καθηγητών όσο και των μαθητών, υπήρξαν πολύ θετικές, γι’ αυτό και αισθανόμαστε αρκετά ικανοποιημένοι. ΟΙ περισσότεροι στόχοι μας υλοποιήθηκαν. ΟΙ μαθητές αποκόμισαν πολύτιμες γνώσεις, ευαισθητοποιήθηκαν γενικότερα για το περιβάλλον και τα προβλήματα του, ωφελήθηκαν πολλαπλά στα πλαίσια της ομαδοσυνεργατικής μάθησης.
Τα περισσότερα παιδιά ευχαριστήθηκαν τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα, δεν ήταν ως μια επιπρόσθετη υποχρέωση, αλλά περισσότερο ως ευκαιρία να διευρύνουν τους πνευματικούς τους ορίζοντες και να ξεφύγουν από το ασφυκτικό σχολικό τους πρόγραμμα αλλά και από τη λογική της στείρας απομνημόνευσης. Συχνά μάλιστα, μας ζητούσαν να κάνουμε περισσότερες από τις προβλεπόμενες συναντήσεις.
«Ποτέ δε φανταστήκαμε ότι ο βασιλικός και η ρίγανη έχουν τέτοιες ιδιότητες», δήλωσαν οι μαθήτριες Γιασεμή Μονογιούδη και Αργυρώ Κουνέλη. «Τα φυτά τελικά έχουν τη δική τους μουσική, μόνο που πρέπει να τα χαϊδέψει και να τα κανακέψει κανείς για να την ακούσει», ήταν το σχόλιο της μαθήτριας Βιργινίας Ρήγου.
Ε) ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Το μόνο αρνητικό ήταν το ότι τα προγράμματα αυτά δεν απολαμβάνουν ούτε την ελάχιστη οικονομική στήριξη. Το γεγονός αυτό μας εμπόδισε να πραγματοποιήσουμε κάποιες προγραμματισμένες δραστηριότητες, όπως την πραγματοποίηση ημερήσιων εκδρομών σε περιοχές του νησιού μας που αφθονούν τα φυτά και τα βότανα. Όμως, παρά τις όποιες αντιξοότητες, πιστεύουμε ακράδαντα στη φιλοσοφία και την αποτελεσματικότητα των περιβαλλοντολογικών προγραμμάτων.